OMEGA 3 YAĞ ASİTLERİ
Çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA) insan hayatının devamlılığı için önemlidir. Bundan dolayı temel yağ asitleri olarak adlandırılır. Balıkta ve deniz ürünlerinde bulunan kolları ise Omega 3 yağ asitleridir. Omega 3 yağ asitleri keten tohumu, ceviz ve özellikle yağlı deniz balıklarında bol miktarda bulunur. Keten tohumu ve cevizde Alfa-linolenik asit, balık yağlarında ise Eikosapentaenoik asit (EPA) ve Dekosahegzaenoik asit (DHA) bulunur. EPA ve DHA elzem yağ asitleri olarak adlandırılırlar, vücut tarafından sentezlenemedikleri için mutlaka dışardan alınması gerekir. EPA ve DHA’nın faydaları üzerine yapılan birçok çalışma mevcuttur, bu yağ asitlerinin kalp krizi, kalp damar hastalıkları, depresyon, migren türü baş ağrıları, eklem romatizmaları, şeker hastalığı, yüksek kolesterol ve tansiyon, bazı alerji türleri ile kanser gibi bir çok hastalıktan korunmada önemli etkisi olduğu tespit edilmiştir.
Bir balığın yağ asidi kompozisyonu, o balığın beslenmesi ile ilgili olduğundan, etteki yağın ve bu yağdaki Omega 3 yağ asitlerinin miktarı, balığa verilen besinlere veya balığın yaşadığı ortamın besin bileşimine bağımlıdır. Özellikle derin denizlerde yaşayan ve siyah etli olan balıklarda bu oran daha yüksektir. Somon, sardalye, uskumru, ton balığı gibi balıklar Omega 3 yönünden oldukça zengin olmalarına rağmen kültür balıklarında Omega 3 seviyesi biraz daha düşüktür. Fakat Omega 3 yönünden zengin yemlerle beslenen kültür balıklarında doymamış yağ asitleri miktarı da yüksek olmaktadır.
PUFA yönünden zengin balina yağı ile diğer deniz ürünlerini tüketen eskimoların kanlarında kolesterol, trigliserid, LDL, VLDL (Kötü) kolesterol düzeylerinin düşük, HDL(iyi) kolesterolün ise yüksek olduğu tespit edilmiştir. Çağımızda, ölümlerin %50’den fazlasının kalp krizi, damar tıkanıklığı, yüksek kolesterol ve kansere bağlı hastalıklardan kaynaklandığı ve depresyon, stres, şiddet, intihar vakalarının çok fazla arttığı düşünülürse, balık tüketiminin önemi daha iyi anlaşılacaktır. Maryland Alkolle Mücadele Enstitüsü’nde yapılan bir araştırmada balık tüketimi ile ilgili olarak 9 ülkede depresyon vakalarını incelenmiş ve balık tüketimi fazla olan ülkelerde diğer ülkelere göre depresyon olaylarının çok düşük olduğunu tespit etmiştir. İnsan vücudunda yağ asitleri bakımından en zengin organ beyindir. Çoklu doymamış yağ asitlerinin beyin fonksiyonlarında önemli rol oynadıkları bildirilmiştir. Sinir hücrelerinde uyarıların iletilmesinde önemli oldukları, eksikliğinde öğrenme kabiliyetinde azalma olduğu, yaşlı insanlarda buna bağlı olarak hatırlama güçlükleri olduğu tespit edilmiştir
Birçok hastalıktan korunmak için günde 500-1000 mg aktif EPA- DHA almalıyız. Kalp hastalıkları depresyon ve diğer kronik hastalıklar için günlük doz 3000 mg a kadar çıkartılabilir. Sağlıklı bir yaşamın devamı için; omega-3 ve omega-6 oranı 1:3 olmalıdır; ancak değişen beslenme alışkanlıkları nedeniyle bu oran 1:30 hatta bazı ülkelerde 1:50 oranındadır. Bu oranın normale dönmesi için, sebze ve balık tüketimi arttırmalıyız ve fast-food gibi hazır gıda tüketimini azaltmalıyız. İnsanoğlu daha anne karnında iken Omega 3 yağ asitlerine ihtiyaç duyar ve hayatın her evresinde bu ihtiyaç artarak devam eder. Bunun için sadece çocuk ve yaşlıların değil her yaş grubundaki insanların, özellikle de anne adaylarının haftada en az iki öğün balık yemeleri gerekmektedir.