Bebeklerin Uzak Durulması Gereken Gıdalar
Beslenme yaşamımızın her zamanında önemlidir. Büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu 0-2 yaş arasında beslenme daha da önem taşımaktadır. Doğumdan 2 yaşın sonuna kadar devam eden bu hızlı büyüme ve gelişme sürecinde atılan her yapıtaşı erişkinlik döneminde daha sağlıklı temelleri de kurgulamaya yardımcı olacaktır. Büyümenin en hızlı olduğu bu dönemde oluşacak beslenme sorunlarının sonrasında düzeltilmesi de çok zordur. Anne sütünden ek besine geçiş sürecinde nelerin yenmesi konusunu hep konuşulan bir konu. Bugün nelerden uzak durmamız gerektiğiniz biraz da konuşalım istedik.
Yeni doğan bir bebeğe ilk 6 ay tek başına anne sütü yeterlidir. Sonrasında ek besine başlanması sürecinde ilk bir yaşta kaçınmamız gereken en önemli öğe tuzdur. İlk bir yaşta tuz tüketimi sağlıklı böbrek gelişimi için çok önemlidir. Bir yaştan sonrasında önerilen tuz miktarı günde 1–2 gram civarındadır. Bu da aslında hala yemeklerini tuzsuz pişireceğimiz anlamına gelmektedir. Bu kadar tuzu ek besinler başladığı için besinlerin doğal yapısından rahatlıkla almaktadır aslında bu yüzden de tuz ilavesine ihtiyaç duyulmaz.
Şeker: Eskiden şeker olarak sadece şeker pancarından yapılan şeker vardı hayatımızda son zamanlarda nişasta bazlı şeker veya yüksek früktoz içeren mısır şurupları da bir şekilde beslenmemize girdi. Boş enerji kaynağı olduğu için 0–2 yaş beslenmesinde şekerin hemen hiçbir çeşidine ihtiyaç yoktur. Ayrıca fazla tüketimi obezite, iştahsızlık, diş çürükleri ve hatalı beslenme alışkanlıklarının kazanılması açısından da problem yaratmaktadır.
Şeker ve tuzun zararlarından bahsettiğimiz için bunları içeren besinlerden de bu yaş grubu için zararlı olduğunu ilave etmemiz gerekir. Peynir, 9 aydan sonra başlanan önemli bir ek besindir ama içerdiği tuza dikkat edilmesi, tuzsuz ve pastörize edilmiş sütten yapılan peynirlerin tercih edilmesi gerekir. Zeytin, turşu, salça, konserve besinlerin, hazır çorba ve muhallebiler de tuz içeriği yüksek olduğu için bu yaş grubu için tüketilmesi önerilmeyen besinler arasındadır. Şeker içeriklerinden dolayı gofret, şekerlemeler, pastane ürünleri, tatlılar, şekerli içecekler ( şekerli çay, gazozlar, hazır meyve suları, gazlı içecekler ) uzak durulması gereken diğer gıdalardır.
Çay: bebeklik veya çocukluk döneminde çay hiçbir zaman önerilmez. İçerdiği tanin denilen bileşik demir başta olmak üzere pek çok mineralin emilimini olumsuz yönde etkiler. Yine çayın içinde kafein benzeri olan tein ise hem kemik doygunluğunu azaltır hem de uyku kalitesini etkiler. Bitki çaylarının pek çoğunun bu yaş grubunu nasıl etkilediğine dair yapılmış çalışma yoktur. Bazı bitkilerin farmakolojik özellikleri bulunduğu için özellikle uzak durulması gerekir. O yüzden rezene ve ıhlamur hariç diğer bitki çaylarının kullanılması da önerilmez bu yaş grubunda.
Bal: içeriğinde clostridium botulinum denilen bir bakterinin toksinini içerir o yüzden botulizm zehirlenmesi riski vardır.0–2 yaş grubunda mide asidi düşük olduğu için bu bakterinin zararlı etkilerini yok edemez, bu yüzden de bu yaş grubuna bal önerilmeyen besinler arasındadır.
Peki, hangi sebzelere dikkat etmeliyiz? Bir diyetisyen olarak aman ha su sebzeyi yemeyin demek pek kolay kolay telaffuz ettiğimiz bir şey değildir. Ancak bebekler söz konusu olunca bu durum biraz farklı. Bakla, favizm denilen alyuvarların parçalanmasına sebep olabilen bir sebzedir. Piştiğinde bu etkisi genelde kaybolsa da bu yaş grubu için tavsiye edilmez. Patlıcan vitamin-mineral içeriği düşük ve içinde nikotin barındırdığı için yine tavsiye edilmeyen sebzelerden biridir.
Çiğ yumurta ve çiğ yumurtadan yapılan besinler: yumurta çok besleyici bir gıdadır ancak iyi pişirilmediği zaman zararlı olabilir. Salmonella denilen bakteri çiğ yumurtadan alınabilir o yüzden yumurta iyi pişirilmelidir. Az pişmiş yumurta bebeklere asla verilmemelidir. Yumurta yıkandıktan sonra 5–6 dakika kaynatılıp iyice pişmesi sağlanmalıdır. Mayonez, krema veya soslarda kullanılan çiğ yumurta bu yaş grubunda hiçbir şekilde tüketilmemelidir.
Hazır yiyecek ve içecekler: hazır gıdalarda bulunan bazı katkı maddeleri bu yaş grubunda zararlı olabilir. Renk verici katkılar, tatlandırıcı içeren ve koruyucu içeren katkı maddeleri içeren hazır gıdalar alerjik reaksiyon, bağırsak bozukluğu veya yüksek sodyum içeriklerinden dolayı tercih edilmez. Bu yaş grubuna verilecek besinler mümkün olduğunca evde hazırlanmış, az işlemden geçmiş besinler olmalıdır.
Sert taneli yiyecekler: ağızda yumuşamayan sert taneli yiyecekler 3 yaşına kadar önerilmez. Yutma ve çiğneme yetileri iyi gelişmemiş bu yaş grubunda sert taneli yiyecekler soluk borusuna kaçma riskinden dolayı çok tavsiye edilmez. Kullanılacakları zaman iyice ezilmiş veya ezmeleri tercih edilebilir.
Büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu bu dönemde iyi ve kaliteli beslenmek bütün hayatlarını etkileyecektir bebeklerin. Bu yüzden besin tercihleri yapılırken çok dikkatli davranılmalı. Anne sütünden ek besine geçiş ve devamlılığı konusunda anne-babaların dikkatli secimler yapması gerekmektedir. İyi beslenme hayatın sağlıklı sürdürülmesi- devamlılığı açısından önemlidir.Sağlıklı yetişkinler için sağlıklı beslenmenin taşları bu yaşlarda atılır.
Dyt. Canan AKSOY